1. Tematik (mavzuviy) va’z: Tematik va’zda va’zxon o‘zi yetkazmoqchi bo‘lgan mavzuni tanlaydi va keyin o‘sha mavzuga mos kalomdan material izlaydi. Tematik va’z va’zxonning kun tartibi (rejasi)dan, ya’ni, u gapirishni xohlagan narsadan kelib chiqadi. Ekspozitsion va’z esa, boshqa tomondan, Muqaddas Kitobdan boshlanadi. Va’zxon nimani va’z qilishga qaror qilmasdan Kalomga qaraydi; u Kalomdagi matnga qaraydi va nimani va’z qilishni aniqlashni Kalomga qo‘yib beradi.

1. Ekzegetik/talqin qiluvchi ma’ruza: Ekspozitsion va’z, shunchaki, matnning ma’nosi yoki tuzilishi bo‘yicha ekzegetik ma’ruza emas. Aksincha, u matnni jamoat hayotidagi shaxsiy tafsilotlarga moslashtiradi/qo‘llaydi. Bu quruq va chang bosgan ma’ruzalarga olib kelmaydi, chunki ekspozitsion va’z odamlarni o‘z gunohlaridan tavba qilishga va Masihga ishonishga hamda Xudoga sajda qilib, Unga itoat etishga chaqiradi.
2. Hikoyaga asoslangan ilhomlantiruvchi nutq: Ekspozitsion va’z Kalomdagi matnning mohiyatini ochib beradi va uni bugungi hayotga moslashtiradi. Bu esa, va’zxon, birinchi navbatda, ilhomlantiruvchi hikoyalar emas, matnni va uning ahamiyatini tushuntirib berishi kerakligini anglatadi.
3. Hikoyaviy va’z: Bugungi kunda odamlar ta’kidlashadiki, postmodernchilarga yetishish uchun va’zlar hikoyaviy tarzda aytilishi kerak, chunki bugun odamlar hikoyalarni yoqtirishadi. Albatta, odamlar hikoyalarni har doim yoqtirib kelishgan. Hikoyalar, shunchaki hikoya emas, balki matnni izohlab bersa va e’tiborni matnga qaratsa, foydali bo‘lishi mumkin. Gap shundaki, Xudodan ajralgan gunohkorlar Xudodan so‘z eshitishlari kerak. Ular Xudoning so‘zlarini, va Xudo ularga nima deyotganini tushunishlari kerak. Shuning uchun, qanday qilib bo‘lsa ham, va’zxon kalomiy matnning asosiy go‘yasini o‘z tinglovchilarining hayotlariga o‘rgatishi va moslashtirishi kerak.
4. Dialog va’z: Postmodernchilar monolog eshitishni yoqtirishmaydi, ammo monolog aytishni yoqtirishadi! Shunday qilib, bugungi kunda odamlar va’z “dialog ko‘rinishida” bo‘lishi kerak, deb aytishadi. U dialog orqali boshqalarning nuqtai nazarlarini va hissalarini chaqirishi/taklif qilishi kerak, deb bilishadi. Lekin, ekspozitsion va’z, aslan, monolog ko‘rinishidadir. Bir kishi o‘rnidan turadi va Xudoning Kalomidan Xudoning fikrini xalqqa e’lon qiladi.

Экспозицион ваъз бошқа турдаги ваъзлардан қай тарзда фарқланади?

1. Тематик (мавзувий) ваъз: Тематик ваъзда ваъзхон ўзи етказмоқчи бўлган мавзуни танлайди ва кейин ўша мавзуга мос каломдан материал излайди. Тематик ваъз ваъзхоннинг кун тартиби (режаси)дан, яъни, у гапиришни хоҳлаган нарсадан келиб чиқади. Экспозицион ваъз эса, бошқа томондан, Муқаддас Китобдан бошланади. Ваъзхон нимани ваъз қилишга қарор қилмасдан Каломга қарайди; у Каломдаги матнга қарайди ва нимани ваъз қилишни аниқлашни Каломга қўйиб беради.
2. Экзегетик/талқин қилувчи маъруза: экспозицион ваъз, шунчаки, матннинг маъноси ёки тузилиши бўйича экзегетик маъруза эмас. Аксинча, у матнни жамоат ҳаётидаги шахсий тафсилотларга мослаштиради/қўллайди. Бу қуруқ ва чанг босган маърузаларга олиб келмайди, чунки экспозицион ваъз одамларни ўз гуноҳларидан тавба қилишга ва Масиҳга ишонишга ҳамда Худога сажда қилиб, Унга итоат этишга чақиради.
3. Ҳикояга асосланган илҳомлантирувчи нутқ: экспозицион ваъз Каломдаги матннинг моҳиятини очиб беради ва уни бугунги ҳаётга мослаштиради. Бу эса, ваъзхон, биринчи навбатда, илҳомлантирувчи ҳикоялар эмас, матнни ва унинг аҳамиятини тушунтириб бериши кераклигини англатади.
4. Ҳикоявий ваъз: Бугунги кунда одамлар таъкидлашадики, постмодернчиларга етишиш учун ваъзлар ҳикоявий тарзда айтилиши керак, чунки бугун одамлар ҳикояларни ёқтиришади. Албатта, одамлар ҳикояларни ҳар доим ёқтириб келишган. Ҳикоялар, шунчаки ҳикоя эмас, балки матнни изоҳлаб берса ва эътиборни матнга қаратса, фойдали бўлиши мумкин. Гап шундаки, Худодан ажралган гуноҳкорлар Худодан сўз эшитишлари керак. Улар Худонинг сўзларини, ва Худо уларга нима деётганини тушунишлари керак. Шунинг учун, қандай қилиб бўлса ҳам, ваъзхон каломий матннинг асосий гўясини ўз тингловчиларининг ҳаётларига ўргатиши ва мослаштириши керак.
5. Диалог ваъз: Постмодернчилар монолог эшитишни ёқтиришмайди, аммо монолог айтишни ёқтиришади! Шундай қилиб, бугунги кунда одамлар ваъз “диалог кўринишида” бўлиши керак, деб айтишади. У диалог орқали бошқаларнинг нуқтаи назарларини ва ҳиссаларини чақириши/таклиф қилиши керак, деб билишади. Лекин, экспозицион ваъз, аслан, монолог кўринишидадир. Бир киши ўрнидан туради ва Худонинг Каломидан Худонинг фикрини халққа эълон қилади.