1. Kichik yoshdagi bolalarga yoshligingizdagi kuch; kattaroq yoshdagi bolalarga esa donoligingiz kerak bo‘ladi (shuning uchun, hali yosh bo‘lgan chog‘ingizda farzandlar ko‘ring!).
2. Farzandlaringiz hali kichikligida haqiqatni joylashtiring va Rabbimiz uni O‘z vaqtida ochishiga ishoning.
3. Farzandlaringizni o‘rganing. Ularning “sevgi tili”ini bilib oling.
4. Muntazam, sevgiga asoslangan, ishonchli intizomiy choralar uyingizga tinchlik olib keladi. Nomuntazamlik betartiblikka olib keladi.
5. Farzandingiz o‘z qadrini dunyodagi standartlarga asoslangan holda ko‘rishiga yo‘l qo‘ymang. Dunyo kuch, boylik, chiroy va aql-zakovatni qadrlaydi. Xudo esa, O‘zining Kalomiga sozlangan yurakni yoqtiradi (Qon. 30:8-10).
6. Xudo farzandlarimizga “talantlar” ulashadi. Ikkita talanti bor va har ikkalasini ishlatayotgan bola, beshta talanti bor, lekin faqat uchtasini ishlatayotgan bolaga qaraganda Xudoni ko‘proq mamnun qiladi (Matto 25:14-30). Maqsad sadoqat bilan boshqarish/ishlatishdir!
7. Ba’zi kunlarda, bolalaringizni to‘q va xavfsiz saqlashdan boshqa hech narsa qilmaslik normal holat.
8. Yoshi kattaroq bolalar oralaridagi kuchsizroqqa qanday g‘amxo‘rlik qilishni o‘rganishlari kerak; bunday qilish Isoga o‘xshatadi, u bolalarni qabul qilib, ularni marhamatlagan (Matto 19:13-15).
9. Agar siz farzandlaringiz hali yosh bo‘lganda ularning dunyosida yashamasangiz, ular katta bo‘lishganda ularga maslahat berib, hayotlarini o‘zgartira olaman deb o‘ylamang. Bolalaringiz bilan o‘ynang. Bu yerda ekish/o‘rish tamoyili qo‘l keladi (2-Kor. 9:6).
10. Bolalaringiz uchun zerikishning hech qanday yomon joyi yo‘q. Bu ularning ijodkorroq bo‘lishlariga olib keladi.
11. Bolalaringizni yotoqqa (va maktabga!) yaxshi kuzating (Efes. 4:26).
12. Bolalaringiz bir-birlari bilan qisqa hisobdorlikda bo‘lishlariga ishonch hosil qiling. Uyingizda g‘amxo‘rlik va kechirimlilik muhitini yarating (1-Kor. 13:5).
13. Bolalaringiz vahima tarqatuvchi emas, tinchlik o‘rnatuvchi bo‘lishga o‘rgating (Matt. 5:9).
14. Bolalar Kalomdagi oyatlarni juda tez eslab qola oladilar.
15. Farzandlaringizni muhtojliklarni payqashga o‘rgating. Ularga “Sizga yordam berish uchun nima qila olishim mumkin?” deb so‘rashni o‘rgating (Fil. 2:3).
16. Farzandlaringizga kattalarning ko‘ziga qarashga o‘rgating. Bu hurmatni ko‘rsatadi va hokimiyatni tan olishni bildiradi. [*O‘zbeklarda buning aksi; kattalarning ko‘ziga tik qaramaslik hokimiyatni tan olishni bildiradi, aksincha tik qarash esa, hurmatsizlikni bildiradi].
17. Farzandlaringizga minnatdor yurakka ega bo‘lishni o‘rgatish orqali moddiyatparastlikka (materializmga) qarshi kurashing (1-Sal. 5:18).
18. Farzandlaringizni tanbeh, tuzatish va yo‘l-yo‘riqlarni qabul qilishga o‘rgating (Hikm. 12:15).
19. Bola o‘zini boladay tutishiga imkon bering. Ular rezyume tayyorlash o‘rniga, maktab dasturidan tashqari har xil faoliyatlar (sport, san’at, drama va hokazo) bilan shug‘ullanishlariga imkon bering.

(Ushbu material Met va Elizabet Schmukerlarning “Bola tarbiyasi uchun 39ta Dars, 20ta Foydali maslahat va 10 ta Qilish kerak bo‘lmagan narsa” [39 Lessons, 20 Tips and 10 Don’ts for Parenting] nomli maqolasidan foydalanib tayyorlangan)

Ота-оналар ўз фарзандлари ҳақида ўрганиши керак бўлган баъзи муҳим дарслар

1. Кичик ёшдаги болаларга ёшлигингиздаги куч; каттароқ ёшдаги болаларга эса донолигингиз керак бўлади (шунинг учун, ҳали ёш бўлган чоғингизда фарзандлар кўринг!).
2. Фарзандларингиз ҳали кичиклигида ҳақиқатни жойлаштиринг ва Раббимиз уни Ўз вақтида очишига ишонинг.
3. Фарзандларингизни ўрганинг. Уларнинг “севги тили”ини билиб олинг.
4. Мунтазам, севгига асосланган, ишончли интизомий чоралар уйингизга тинчлик олиб келади. Номунтазамлик бетартибликка олиб келади.
5. Фарзандингиз ўз қадрини дунёдаги стандартларга асосланган ҳолда кўришига йўл қўйманг. Дунё куч, бойлик, чирой ва ақл-заковатни қадрлайди. Худо эса, Ўзининг Каломига созланган юракни ёқтиради (Қон. 30:8-10).
6. Худо фарзандларимизга “талантлар” улашади. Иккита таланти бор ва ҳар иккаласини ишлатаётган бола, бешта таланти бор, лекин фақат учтасини ишлатаётган болага қараганда Худони кўпроқ мамнун қилади (Матто 25:14-30). Мақсад садоқат билан бошқариш/ишлатишдир!
7. Баъзи кунларда, болаларингизни тўқ ва хавфсиз сақлашдан бошқа ҳеч нарса қилмаслик нормал ҳолат.
8. Ёши каттароқ болалар ораларидаги кучсизроққа қандай ғамхўрлик қилишни ўрганишлари керак; бундай қилиш Исога ўхшатади, у болаларни қабул қилиб, уларни марҳаматлаган (Матто 19:13-15).
9. Агар сиз фарзандларингиз ҳали ёш бўлганда уларнинг дунёсида яшамасангиз, улар катта бўлишганда уларга маслаҳат бериб, ҳаётларини ўзгартира оламан деб ўйламанг. Болаларингиз билан ўйнанг. Бу ерда экиш/ўриш тамойили қўл келади (2 Кор. 9:6).
10. Болаларингиз учун зерикишнинг ҳеч қандай ёмон жойи йўқ. Бу уларнинг ижодкорроқ бўлишларига олиб келади.
11. Болаларингизни ётоққа (ва мактабга!) яхши кузатинг (Эфес. 4:26).
12. Болаларингиз бир-бирлари билан қисқа ҳисобдорликда бўлишларига ишонч ҳосил қилинг. Уйингизда ғамхўрлик ва кечиримлилик муҳитини яратинг (1 Кор. 13:5).
13. Болаларингиз ваҳима тарқатувчи эмас, тинчлик ўрнатувчи бўлишга ўргатинг (Матт. 5:9).
14. Болалар Каломдаги оятларни жуда тез эслаб қола оладилар.
15. Фарзандларингизни муҳтожликларни пайқашга ўргатинг. Уларга “Сизга ёрдам бериш учун нима қила олишим мумкин?” деб сўрашни ўргатинг (Фил. 2:3).
16. Фарзандларингизга катталарнинг кўзига қарашга ўргатинг. Бу ҳурматни кўрсатади ва ҳокимиятни тан олишни билдиради. [*Ўзбекларда бунинг акси; катталарнинг кўзига тик қарамаслик ҳокимиятни тан олишни билдиради, аксинча тик қараш эса, ҳурматсизликни билдиради].
17. Фарзандларингизга миннатдор юракка эга бўлишни ўргатиш орқали моддиятпарастликка (материализмга) қарши курашинг (1 Сал. 5:18).
18. Фарзандларингизни танбеҳ, тузатиш ва йўл-йўриқларни қабул қилишга ўргатинг (Ҳикм. 12:15).
19. Бола ўзини боладай тутишига имкон беринг. Улар резюме тайёрлаш ўрнига, мактаб дастуридан ташқари ҳар хил фаолиятлар (спорт, санъат, драма ва ҳоказо) билан шуғулланишларига имкон беринг.

(Ушбу материал Мет ва Элизабет Шмукерларнинг “Бола тарбияси учун 39та Дарс, 20та Фойдали маслаҳат ва 10 та Қилиш керак бўлмаган нарса” [39 Lessons, 20 Tips and 10 Don’ts for Parenting] номли мақоласидан фойдаланиб тайёрланган)